Het Apeldoornsche Bosch

Foto: CODA Archief (De Bruin's Boekhandel Apeldoorn)

De Joods psychiatrische instelling het Apeldoornsche Bosch is de geschiedenis in gegaan als een locatie waar zich een vreselijk oorlogsdrama heeft afgespeeld. In januari 2023 is het 80 jaar geleden dat de instelling werd ontruimd door de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog. Meer dan 1300 Joden werden afgevoerd naar Auschwitz, waar zij werden vermoord.

Foto: CODA Archief (B. Meester)

Het verhaal van het Apeldoornsche Bosch

Het Apeldoornsche Bosch was een joodse psychiatrische instelling, die van 1909 tot 1943 gevestigd was aan de Zutphensestraat te Apeldoorn. In het begin leek het erop dat de nazi’s het Apeldoornsche Bosch met rust zouden laten. Daarom werd de instelling in Apeldoorn ook wel 'Jodenhemel' genoemd.

Op woensdag 20 januari 1943 verscheen de Ordedienst van Kamp Westerbork. Op het station van Apeldoorn werd een goederentrein met 40 wagons gereed gemaakt. De helft van het personeel is in die nacht gevlucht en ondergedoken. In de nacht van donderdag 21 op vrijdag 22 januari 1943 werden alle patiënten, soms naakt, verward of in dwangbuis, door eenheden van de Waffen-SS en de Ordnungspolizei in vrachtwagens naar de goederentrein gebracht.

Deze trein vertrok de volgende ochtend om 7.00 uur en bracht de bijna 1200 patiënten en 50 van de personeelsleden rechtstreeks naar Auschwitz. De patiënten zijn bij aankomst direct gedood. Van deze 1250 mensen heeft niemand het drama overleefd. Het resterende, in Apeldoorn gebleven personeel, is samen met de laatste ruim honderd Joodse Apeldoorners in een gewone trein naar Kamp Westerbork gebracht en werd vandaar uit gedeporteerd. Enkelen van hen hebben, net als een deel van degenen die ondergedoken waren, na de oorlog hun verhaal kunnen doen.

Foto: CODA Archief (Op de achterzijde van deze foto staat vermeld: Zr. Van Gelder, uiterst links, welke is omgekomen in de oorlog.)

Wandeling Apeldoorns Gidsen Collectief

Het Apeldoorns Gidsen Collectief houdt op zondag 29 januari 2023 een wandeling over het terrein, waarbij de gids je meeneemt langs de bebouwing uit verschillende tijden en je een inkijkje geeft in het verleden en heden van deze indrukwekkende locatie. Indien mogelijk brengen ze tijdens de wandeling ook een bezoekje brengen aan het herinneringscentrum, maar dat is afhankelijk van het aantal gasten.

Praktische info

Startpunt: voor Brasserie De Zon, Regenboogbrink 20 in Apeldoorn (gelegen op het terrein; ingang aan de Groene Voorwaarts)
Aanvangstijd: 14.00 uur
Kosten: € 5,– per persoon, af te rekenen bij de gids. (Kinderen 6 t/m 12 jaar € 2,–)
Tijdsduur: ± 1,5 uur
Vooraf aanmelden is niet nodig
Meer informatie >>

Herinneringscentrum Apeldoornsche Bosch

Na verschillende tijdelijke projecten is Herinneringscentrum Apeldoornsche Bosch vanaf 26 januari 2020 een permanente plek om de verhalen van, over en uit Het Apeldoornsche Bosch te blijven vertellen en thema’s als (on)vrijheid, (on)veiligheid en vluchten te blijven bespreken. Een plek voor reflectie en dialoog over vrijheid, veiligheid en vriendschap.

Voor schoolklassen en groepen is een uniek educatief programma ontwikkeld dat een gezicht geeft aan de persoonlijke verhalen die verbonden zijn aan Het Apeldoornsche Bosch, de oorlogsgebeurtenissen, de ontruiming in 1943 en de betekenis in heden en verleden. Op de begane grond van de woning is een expositie ingericht die het verhaal vertelt van de bloeiende instelling die Het Apeldoornsche Bosch ooit was en van de ramp die zich daar in januari 1943 heeft voltrokken. Philip Fuldauer is een van de zeven personen aan de hand waarvan het verhaal van Het Apeldoornsche Bosch in de villa tot leven komt. Je kunt het Herinneringscentrum bezoeken op woensdag en zondag van 10.00 tot 16.30 uur.

Meer informatie >>